Akciğer tüberkülozu, Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Bu bakteri Koch basili olarak da bilinir. Vücuda solunum yoluyla girdiği için en fazla akciğerleri etkiler. Ancak, beyin, kemik, kalp ve akciğer zarı, böbrek gibi organları da etkileyebilir. Sinsi bir hastalık olduğundan, tipik bir belirtisi yoktur. Akciğerleri etkileyen tüberküloz bulaşıcıdır. Diğer organları etkileyen türler ise bulaşıcı özellik göstermez. Tüberküloz, halk arasında verem olarak da bilinir ve dünya nüfusunun üçte birine enfekte olmuştur. İnsanlar yaşamları boyunca bu bakteriyi vücutlarına almış olabilirler. Bazı dönemlerde bakterinin aktif hale gelmesiyle tüberküloz yaşanır. Hastalarda ateş, halsizlik, kanama, balgam ve kilo kaybı gibi semptomlar bir arada ya da tek başına görülebilir. Bazı kişilerde hastalık ilerlemiş olsa da herhangi bir şikâyet olmayabilir.

Tüberküloza yakalanan kişilerin akciğerlerinde hastalığın ilerlemesiyle bakteriden salgılanan bazı enzimler ve savunma sistemi sayesinde bir kovuk meydana gelir. Tüberküloz mikrobu bu kovukta hızla çoğalmaya başlar. Kovuk hava yollarıyla yani bronşlarla ilişkili olduğundan, kişinin öksürme, hapşırma gibi eylemlerinde ağızdan çıkacak damlacıklarla çevreye yayılır. Havalandırmanın iyi yapılmadığı yerlerde havada asılı kalan damlacıklar, sağlıklı kişilerde nefes yoluyla akciğerlere çekilir. Bu şekilde ilk defa sağlıklı bireyler tüberküloz basiliyle enfekte hale gelir. Akciğerlerdeki verem mikrobu genellikle bağışıklık sistemi tarafından hastalık oluşana kadar hapsedilir. Bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla mikroplar harekete geçerek ürer ve tüberküloz hastalığı oluşur. Yetişkinlerde alkol, ağır stres, AIDS, beslenme sorunları gibi etkenler tüberküloz oluşumu için risk faktörleri sayılabilir.

Hastalarda kilo kaybı, hafif ateş, iştahsızlık, geceleri artan terlemeyle halsizlik gibi genel belirtilerle, akciğerlerde oluşan doku reaksiyonu nedeniyle öksürük, kan tükürme, balgam çıkarma, nefes darlığı belirtileri meydana gelir. Bu belirtiler tüberküloz hastalığına özgü değildir. Diğer akciğer hastalıklarında da bu belirtiler oluşur. Hastalarda 3 haftayı geçen bu tür etkilerin olması halinde hemen akciğer grafisi çekilerek, balgamda tüberküloz mikrobu aranmalıdır. Ailede başka kişilere tüberküloz tanısı konulmuşsa, kişilerin hastalık belirtisi olmasa bile kontrol altına alınması gerekir.

Rahatsızlığın kesin teşhisi için hastanın balgamında tüberküloz mikrobunun görülmesi gerekir. Sabahleyin aç karnına çıkan balgam ince bir cama yayılır, özel boyalarla boyanır ve mikroskopta incelenir. Tüberküloz mikrobu mavi boyalı zeminde kırmızı ince çubuk gibi ya da ince çengel yapılarında görülür. 15 gün arayla yapılan tahlilde mikrop yeniden tespit edilmezse, akciğer grafisi, PPD testi ve bazı kan tahlilleri yapılarak tedaviye başlanır. Başlangıç döneminde mikroplar az olduğundan, balgamda tüberküloz mikrobu görülmeyebilir. Bu durumda kültür testi yapılabilir. Burada balgamın bir bölümü mikrobun üreyeceği yere ekilip 3-6 hafta beklenir. Balgamda mikrop olması halinde, basil kolonileri görülerek hastalığa kesin teşhis konulabilir.

PPD testinde solüsyon ön kolun iç tarafına deri içine uygulanır. 72 saat geçtikten sonra buradaki 10 mm üstündeki endurasyon yani sertlik pozitif olarak değerlendirilir. Pozitif sonuç vücutta tüberküloz mikrobunun enfekte olduğunu gösterir. Verem aşısı yapılması da PPD test sonucunu pozitif yapar. Bu yüzden aşı uygulanmış kişilerde hastalığın tanısında PPD testi bir önem taşımaz. PPD testinin negatif çıkmasından bir yıl sonra yapılacak testin pozitif çıkması halinde, hastanın bu süreçte mikropla enfekte olduğu görülür.

Tanı koyulan hastaların tedavisine hemen başlanmalıdır. Bu, hastanın daha kısa sürede sağlığına kavuşmasını ve çevresine hastalığı bulaştırma olasılığını azaltır. Bu rahatsızlığın tedavisi enfeksiyon hastalıklarına göre daha uzun bir dönem sürer. Başlangıçta 4 çeşit ilaç kullanılmaktadır. Bu tedavi uzman bir doktor ya da Verem Savaş Dispanserinde yapılabilir. Tedavi sırasında mikrobun ilaçlara karşı direnç kazanması halinde tedavi süresi uzayabilir. Uygulanan tedavinin en az 6 ay sürmesi gerekir.

Akciğer tüberkülozu tedavisinin başarı oranı, tedaviye erken başlanması ve ilaçların düzenli kullanılması ile artar. Tedavi süresi boyunca hastaların düzenli takip edilmesi ve ilaçların yan etkilerinin izlenmesi önemlidir. Ayrıca, tüberküloz hastalarının iyileştikten sonra da belirli aralıklarla kontrol edilmesi gereklidir. Bu, hastalığın tekrarlama riskini azaltır ve hastaların genel sağlık durumlarının izlenmesine olanak tanır.